Nëse sheh dikë në telashe, mos rri duarkryq

Teksa shohim të tjerë njerëz në siklet, mjaftohemi vetëm duke i vështruar nga larg, pa u afruar për t’u ofruar ndihmë. Nga studimet e bëra, psikologët tregojnë se janë të shumta arsyet që na pengojnë të afrohemi e t’u japim ndihmën e duhur atyre që kanë vërtet nevojë për të.

Ju jeni duke nxituar për në punë dhe një burrë përpara jush bie në trotuar. A ndaloni për ta ndihmuar? Në një studim të bërë për këta “soditës”, doli se disa njerëz largojnë shikimin apo vazhdojnë të ecin në vend që të ndalojnë dhe të përfshihen.

Pyetja e përgjegjësisë luan një rol të rëndësishëm në parandalimin e “spektatorëve” për të bërë diçka. Në një eksperiment të bërë nga Ervin Staub, një profesor psikologjie në universitetin e Massachusetts, në Amherst, një i rritur ndau grupet me 5-vjeçarë dhe 6-vjeçarë në një dhomë. Ajo tregoi se një pjese u la si detyrë që të kujdeseshin për gjithçka që do të ndodhte. Të tjerëve nuk u tha asgjë. Pasi ajo u largua, fëmijët dëgjuan diçka që tingëllonte sikur dikush ishte në vështirësi në dhomën tjetër. Ideja ishte të shihej nëse fëmijët ishin më pak apo më shumë të predispozuar të ndihmonin, pasi atyre u ishte thënë se ishin përgjegjës.

6-vjeçarët ishin më të predispozuar të investigonin kur e rritura u dha atyre përgjegjësi. 5-vjeçarët nuk ishin. Në vend të kësaj, ata vendosën gishtat në vesh kur dëgjonin zhurma shqetësuese. “Ata ishin në konflikt, – shpjegon Staub, – ndoshta ata nuk janë ndjerë kompetent apo me aq kurajë sa të shkonin tek dhoma tjetër, po ata u bënë të përgjegjshëm. Kështu, ata shmangën situatën”.

Sipas Staub, 6-vjeçarët ishin më të shpejtë për të vepruar, sepse ata ishin më familjarë me faktin se ku duhet të shkonin dhe si të ofronin ndihmë. Që kur pjesa më e madhe e emergjencave zhvillohen në situata jo familjare, të rriturit shpesh reagojnë si 5- vjeçarët. Ata ndihen të përgjegjshëm, por të pafuqishëm, ndaj tentojnë ta shmangin krizën se sa të ndërhyjnë.

“Ka një prirje për të vendosur se nuk duhet marrë asnjë veprim, – thotë Staub. – Mendimet e para që kalojnë në mendjen tuaj ju mbajnë për të ofruar ndihmë. Në vend të ndërmerrni veprime, ju duhet të ‘punoni’ kundër tyre”.

Disa nga arsyet e përbashkëta që mund t’ju pengojnë të ofroni ndihmë përfshijnë:

Ju mund të mendoni se një njeri më i moshuar apo me më shumë njohuri mjekësore mund të ofrojnë asistencë. Pse duhet të jem i pari që të ndihmoj? Nuk jam unë personi më kompetent në këtë turmë. Frika e sikletit është e madhe: askush nuk do të rrezikojë të duket budalla në sytë e të tjerëve. Çfarë ndodh nëse ai nuk ka nevojë për ndihmën time?

Ne marrin sinjale nga njerëzit që na rrethojnë, por pjesa më e madhe e njerëzve tentojnë t’i mbajnë emocionet e tyre në publik. Asnjë tjetër nuk duket i shqetësuar, ndoshta nuk është ndonjë problem. “Nëse ju vini re probleme dhe e gjeni veten duke menduar të mos veproni, bëni një sforco, ndaloni dhe vlerësoni situatën në vend që të largoheni”, – thotë Staub. Pastaj përpiquni të përfshini edhe njerëz të tjerë: ju nuk duhet të merrni i vetëm përgjegjësinë për ta ndihmuar. “Ndonjëherë mjafton vetëm të kthehesh dhe t’i thuash personit që ke në krah: ‘Duket sikur duhet të bëjmë diçka’. Ose pyesni nëse është thirrur ambulanca, dhe nëse jo, të thërrisni një. Ndërsa ju ndërmerrni veprime, shumë njerëz do të marrin sinjalet nga ju dhe do të veprojnë”.