TRASHËGIMIA E FEMRËS NË SHERIATIN ISLAM

Përpos shpifjeve të shumta që i bëhen islamit sidomos ndaj shkeljes te së drejtës së femrës shpifet edhe në atë se islami nuk i jep të drejtë të barabartë femrës në trashigimi me mashkullin,por një hise femrës,dy mashkullit

Duhet pasur parasysh se në përcaktimin e trashëgimisë ndikojnë tri peshoja.

E para;shkalla e afërsisë

-Sa më i afërt të jetë tashëgimtari, pjesa e tashëgimisë është më e madhe,pa marrë parasysh a është mashkull apo femër.

- sa më i largët të jet trashëgimtari pjesa e trashëgimisë është me e vogël pa marr parasysh a ështe mashkull apo femër.

E dyta;Gjenerata e paraardhësëve dhe pasardhësëve.

Kur i vdekuri e ka gjeneratën para jetës së tij(paraardhësit) dhe gjeneratën pas jetës së tij(pasardhësit), atëherë gjenerata pas jetës së tij merr pjesë më të madhe(se ai ka nevoje më shumë për mjete materiale) se sa gjenerata para jetës së tij (sepse paraardhësit kan nevojë më pak per mjete materialese sa pasardhësit )pa marr parasysh a janë meshkuj apo janë femra

-Vajza si pasardhëse trashëgon më shum se nëna parardhëse ndërsa që të dyja janë femra dhe që të dyja janë të lidhura drejtëpërsëdrejti me trashëgimlënësin, bile vajza trashëgon edhe më shum se baba (i cili është mashkull) edhe pse lidhja e të dyve është e drejtëpërdrejtë.

-Djali si pasardhës trashëgon më shum se baba i cili është paraardhës edhe pse që të dy jan meshkuj.

Sipas L.T.K pasardhësit i përjashtojnë nga trashëgimia paraardhësit në tërësi

E treta;Përkujdesin të cilin e parasheh sheriati islam si obligim

Sheriati islam e obligon mashkullin(burrin) që të përkujdeset për ushqimin,veshmbathjen dhe vendstrehimin e femrës(gruas).për këtë arsye për të mos e dëmtuar, është parapa që mashkulli të merr pjesën e dy femrave.

Ne përgjithësi femra trashëgon në katër mënyra;

1.Mënyra e parë;femra trashëgon sa gjysma e mashkullit.

2.Mënyra e dytë;femra trashegon barazi me mashkullin.

3.Mënyra e tretë;femra trashegon me shum se mashkulli.

4.Mënyra e katërt;femra trashegon,mashkulli nuk trashëgon,

1.TRASHËGIMIA E FEMRËS SA GJYSMA E MASHKULLIT

Femra trashëgon sa gjysma e mashkullit në këto raste;

E para;vajza me djalin.

Nëse i vdekuri lë pas vete vetem një vajz dhe nje djal

1/3 i takon vajzës

2/3 i takojnë djalit

Kështu femra ka marrë nje hise mashkulli dy hise.

E dyta;baba me nënën vetëm me një rast.

Nëse i vdekuri len pas vetëm nënën dhe babën

1/3 i takon nënës,

2/3 i takojnë babës

Kjo ndarje, pra nëna të merrë një hise më pak se baba vetëm në rast se i vdekuri nuk lën pas vete fëmijë,e nëse len fëmijë atëher nëna merr hise të barabart me babën.

Në nje hadith Muhamedi a.s thotë:”Farzmarrësëve jepuni pjesën farz(të përcakzuar e çka të mbet jepjani mashkullit burrë”.

E treta: motrat me vëllezrit dhe motrat prej babe me vëllezrit prej babe.

Nëse i vdekuri nuk len pas vete prindër gjyshër dhe as fëmijë,nip e mbesa por vetëm motër e vëlla atëher ndarja bëhet kshtu: një hise motra dy hise vëllau.Zoti i Laertëmadhëruar në Kuran ka thënë:

Po nëse ata janë vëllezër-burra dhe gra,atëher mashkullit i takon aq sa dy femrave së bashku En Nisa 176

Shembull

I vdekuri len pas vete një vëlla dhe një motër

1/3 i takon motrës

2/3 i takon vëllaut

Po në qoftëse i vdekuri nuk len pas vete prindër gjyshër, ,as fëmijë nipa e mbesa as vëllezër e motra por vetëm një motër prej babe dhe një vëlla prej babe atëher ndarja bëhet kështu

1/3 e merr motra prej babe

2/3 i merr vëllau prej babe

Një hise i merr motra prej babe dhe dy hise i merr vëllau prej babe.Kjo është argumentuar me ajet kuranor; Po nëse ata janë vëllezër- burra dhe gra (motra) atëher mashkullit i takon aq sa dy femrave

Nisa176

E katërta;burri dhe gruaja

Duhet ditur se kurr nuk ndodh që burri me gruan te trashëgojnë të njejtën kohe si burrë e grua .Por gjithmonë me vdekjen e njërit trashëgon tjetri dhe anasjelltas. Sipas rregullit të sheriatit islam: Pas vdekjes së gruas, burri trashëgon dyfishin që do ta kishte trashëguar gruaja po të vdiste ai pra burri trashëgon një hise më shum.Këtë e argumentojmë me ajetin kuranorë;

-Juve(burrave), ju takon gjysma e asj që kanë lënë gratë tuaja,nëse nuk kanë fëmijë,e nëse kanë fëmijë,atëher për ju është një e katërta nga ajo që kanë lënë,pasi të zbatohet testamenti që kanë lënë ose ti paguhet borgji,

-Dhe grave ju takon një e katërtanga ajo që lini ju,nëse nuk keni fëmijë,e në qoftëse keni fëmijëatyre ju takon një e teta....Nisa12

2.TRASHËGIMIA E FEMRËS BARAZI ME MASHKULLIN

Femra trashëgon barazi me mashkullin në këto raste

E Para:Baba dhe nëna trashëgojne hise të barabarta kur i vdekuri

len pas vete fëmijë qoft mashkull,qoft femër.

Zoti i Lartëmadhëruar në Kuran thotë

Kurse prindërve ,çdonjërit prej tyre i takon një e gjashta që ka lënë,nëse ka fëmijë Nisa 12

Shembull

Nëse i vdekuri len pas vete vetëm nënën babën dhe një djalë atëher ndarja bëhet kështu;

1/6 i takon babës

1/6 i takon nënaës

4/6 i merr djali pjesën shtesë(teasibë).

Pra gjinia femërore trashëgon barazi me gjininë mashkullore kur jan të një kategorie.

E dyta:Vëllezërit prej nëne me motrat prej nëne

Nëse e vdekura len pas vete burrin nënën , nje vëlla prej babe dhe një motër prej nëne atëher ndarja bëhet kështu

½ i takon burrit

1/6 i takon nënës

Motra prej babe dhe vëllau prej babe marrin pjesë të barabarta prej sasisë së 1/3, pra secili nga 1/6 që do të thotë pjesë të barabarta mashkulli me femrën

4.FEMRA TRASHËGON MË SHUMË SE MASHKULLI

Në sheriatin islam sistemi i trashëgimisë bazohet ne dy qështje thelbsore e ato janë:

E para:trashëgimia obligative e përcaktuar me kuran dhe hadithe.që do të thotë trashëgimtarit i takon pjesa aq sa është përcaktuar tekstualisht dhe në mënyrë decidive duke fillu prej 2/3,1/3,1/6,1/2,1/4 deri në 1/8.

E dyta:trashëgimia obligative e papërcaktuar dhe e pa definuar, e cila trashëgohët pas trashëgimisë obligative.këtu bëjne pjesë trashëgimtaret të cilët në sheriatin islam quhen trashëgimtrë “asaba” e që pastaj kemi 3 lloje të këtyre trashëgimtarëve.

1.ASABA BI NEFSIHI(Bashkëtrashëgimtari me gjininë e tijë):ku bëjnë pjesë

djali me djalin e djalit;

baba me gjyshin,

vëllau me vëllaun e babës dhe fëmijët e tyre

axha me djemtë e tij.

2.ASABA BIL GAJRI(Bashkëtrashëgimtari me gjininë tjetër):ku bëjnë pjesë

vëllau me motrën,

djali me vajzën,

djali i djalit me vajzën e djalit e kështu me radhë.

3.ASABA MEAL GAJRI(Bashkëtrashëgimtari me rangun tjetër):ku bëjnë pjesë:

Motra me vajzën ose me vajzën e djalit

Motra e nënës me vajzën ose me vajzën e djalit

Motra e babës me vajzën ose vajzën e djalit.

Rregull është që në rend të parë pjesën e trashëgimisë e marrin personat obligativ çka u takon në formë të prerë,e pastaj e trashëgojnë trashëgimtarët e quajtur “asaba” të cilët e marrin pjesën tjetër të mbetur pas farzit.

Është e vërtetë se femrat më shum trashëgojn pjesë obligative,që do të thotë se në të shumtën e rastave trashëgimia obligative është më fatlume për ta se sa trashëgimia “asaba” .Këtë do ta deshmojm në vijim:

Trashëgimtarët obligativ(As’habul furud)

2/3 Trashëgojnë

1.dy vajza e më shum 2.dy vajza të djalit e më shum 3.dy motra e më shum 4.dy motra të babës e më shum.

1/2Trashëgojnë

1.një vajz ,2.një vajz djali,3.një motër,.4.baba,5.burri

1/3Trashëgojnë

1.nëna,2.motra pej nane,3.vëllau prej nëne.

1;6 Trashëgojnë

1.nëna2,gjyshi,2.vajzat e djalit,3.motrat,babës,motrat,nënes,

.vëllau prej nëne,4baba,5,gjyshi 6,gjyshja

1/4 Trashëgojnë

1.burri,2.gruaja

1/8 Trashëgonë

Gruaja

Shum qart shihet se trashëgimtar obligativ (farz) në kur an jan më shum femra se meshkuj.

1/3 e trashëgimisë vetëm në një rast meshkuj ndërsa në tri raste tjerat raste femra.

1/2 e trashëgon vetëm një rast mashkulli në tri raste të tjera femrat

1/3 e trashëgon vetëm një rast mashkulli ndërsanë dy raste femra.

1/6në tre raste trashëgon mashkulli pesë raste femra.

1/4në një rast femra në një rast mashkulli.

1/8 trashëgon femra.

Proporcioni i trashëgimisë farz meshkuj me femra është 17 me 6 në favor të femrës

4.FEMRA TRASHËGON NDËRSA MASHKULLI PARALEL NUK TRASHËGON

Ka raste ku femra trashëgon, ndërsa ne rast tjetër të ngjashëm mashkulli nuk trashëgon.

Shembull,

I vdekuri len len pas vete Burrin,babën,nënën,vajzën dhe vajzën e djalit,



Ne rastin identik vajza e djalit ka trashëgue ndërsa po i njejti rast kur është djali i djalit ai nuk ka trashëgue

Pra në rast identik ku vajza e djalit ka trashegue nje te gjashtën pjesë farz,ndersa mashkulli ,pra djali i djalit nuk ka trashëgue sepse është trashëgimtarë asaba e në këtë rast nuk ka mbetur asgjë.Nëse thuhet po në këte rast mashkulli ka të drejt në testamin obligativ(vasijetin vaxhib),Përgjigjia është se për testamentin obligativ nuk jan pajtuar të gjithë dietarët.(Nuk është aprovue ixhmai).

Dr Musli Verbani