Shpallja e “Pavarësisë” së Shqipërisë kishte miratimin e Stambollit

Në një punim të përgatitur nga Mehmet Tutuncu, Mithat Aydin dhe anëtari i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, historianin Ardian Muhaj, në portalin akademia.edu, zbulohet një dokument i rëndësishëm nga Arkivat Osmane në Stamboll se Kongresi i Vlorës dhe shpallja e Pavarësisë më 28 nëntor të 1912-ës ishte në dijeni dhe miratim të Kabinetit të ministrave të Perandorisë Osmane.

Dokumenti i gjetur në arkivat osmane mban datën 27 nëntor 1912 dhe është një vendim i kabinetit qeveritar osman i nënshkruar nga anëtarët e këtij kabineti. Dokumenti është një përgjigje e qartë mbi disa sqarime të kërkuara nga komandanti osman i zonës së Shqipërisë së Jugut dhe Çamërisë me qendër në Janinë, pra kryekomandanti i vilajetit të Janinës, Esat Pashë Janina. Ai kërkon nga qeveria e Stambollit një udhëzim se çfarë duhet të bëjë me Ismail Qemalin dhe bashkëpunëtorët e tij të cilët kishin lënë Durrësin dhe priteshin nga çasti në çast të mbërrinin në Vlorë për të mbajtur një kuvend mbi çështjen e Shqipërisë.


Përgjigja e Stambollit zyrtar është e qartë dhe e prerë që të mos pengohej në asnjë mënyrë mbajtja e atij kuvendi, pasi Ismail Qemali kishte tashmë aprovimin e qeverisë osmane për të organizuar një kuvend shqiptar ku të shpallej autonomia më e lartë e krejt Shqipërisë, me përjashtim të shkëputjes nga shteti osman. Siç dihet në 28 nëntor 1912 delegatët e mbledhur nga të gjitha trojet shqiptare që kishin mundur të mbërrinin në Vlorë, u pajtuan njëzëri pas diskutimesh të shumta që të shpallej jo autonomia e plotë, por pavarësia e plotë e Shqipërisë nga shteti osman.

Parë në këtë aspekt, me gjithë rëndësinë që ka mbështetja e qeverisë osmane për mbajtjen e Kuvendit dhe aprovimi nga ana e saj e kërkesës së pritshme për autonomi të lartë e krejt Shqipërisë, vendimi i delegatëve të Kuvendit ishte një akt madhor përgjegjësie dhe zgjuarsie politike.

Delegatët shqiptarë të mbledhur në Kuvendin e Vlorës ishin shumë më në dijeni të situatës dhe natyrisht zëdhënës të vërtetë të aspiratës së shqiptarëve për krijimin e shtetit kombëtar, sikurse të gjitha kombet ballkanike.

Muhaj thotë se dokumenti i gjetur në arkivat osmane është autentik “dhe ka rëndësinë e vet”, shton por nuk ndryshon asgjë në narrativën historike.

“Qëndrime të kësaj natyre ka mbajtur qeveria osmane qëkur e pa të qartë se po e humbte luftën, në nëntor të 1912-ës”, thotë anëtari i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, duke shkuar më tej se historianët shqiptarë i kanë ditur këto qëndrime dhe se ka edhe dokumente të ngjashme, të ditura me kohë. Muhaj shton se dokumente të ngjashme janë publikuar në vende të ndryshme e në gjuhën angleze, turke e gjermane, por pak prej tyre janë publikuar në gjuhën shqipe. Ai zbulon se po punon ta thellojë e zgjerojë më shumë këtë çështje, duke e pasuruar edhe me detaje të reja. “Është dokument i rëndësishëm, por kështu i shkëputur nuk thotë shumë”.

Muhaj zbulon se bashkëpunon me historianin turk, Mehmet Tutuncu prej vitesh dhe se së shpejti po përgatisin për botim një libër mbi mbishkrimet osmane në Shqipëri, shkruar në gjuhën angleze nga Tutuncu, e që do të vijë me përkthimin e Muhajt.


“Ky fakt”, vijon historiani shqiptar, “nuk i heq asgjë patriotizmit të figurave që kontribuuan në procesin e Pavarësisë. Përkundrazi dëshmon aftësinë e urtinë e tyre për të shfrytëzuar rrethanat e ndërlikuara ndërkombëtarisht për të nxjerrë në dritë çështjen shqiptare.”

I pyetur nëse historiografia komuniste ka ndikuar në lënien jashtë të dokumenteve të tilla, Muhaj përgjigjet: “Historiografia komuniste ka pasur shqetësime të tjera, si në çdo aspekt të jetës dhe nuk i ka interesuar asgjë tjetër veç pushtetit”. /gazetasi/